فلش بک چیست: همه چیز درباره فلش بک و نحوه جلوگیری از آن

فلش بک چیست؟ یک پدیده خطرناک در حین جوشکاری و برش با گاز است که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

تصور کنید شعله‌ای که برای جوشکاری استفاده می‌کنید، به جای اینکه به سمت بیرون حرکت کند، به سمت داخل مشعل برگردد.

این اتفاق دقیقاً همان چیزی است که در فلش بک رخ می‌دهد.

چرا فلش بک خطرناک است؟

• انفجار: برگشت شعله به داخل مشعل می‌تواند باعث افزایش ناگهانی فشار و در نهایت انفجار شود.
• آتش‌سوزی: حرارت بالای شعله می‌تواند به تجهیزات و مواد قابل اشتعال اطراف آسیب رسانده و باعث آتش‌سوزی شود.
• آسیب‌های جانی: انفجار و آتش‌سوزی ناشی از فلش بک می‌تواند منجر به سوختگی‌های شدید، آسیب به چشم و حتی مرگ شود.

علت وقوع فلش بک:

فلش بک معمولاً به دلایلی مانند انسداد نازل مشعل، نشت گاز، فشار بیش از حد گاز، یا استفاده از تجهیزات معیوب رخ می‌دهد.

عواملی که احتمال وقوع فلش بک را افزایش می‌دهند

فلش بک یا برگشت شعله، یک پدیده خطرناک در حین جوشکاری و برش است که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

عوامل مختلفی می‌توانند احتمال وقوع فلش بک را افزایش دهند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• انسداد نازل مشعل: اگر نازل مشعل به دلیل ذرات مذاب یا سایر آلودگی‌ها مسدود شود، جریان گاز به صورت یکنواخت خارج نشده و احتمال برگشت شعله افزایش می‌یابد.
• نشت گاز: وجود هرگونه نشتی در شیلنگ‌ها، اتصالات یا رگلاتورها می‌تواند باعث تغییر در ترکیب گاز و افزایش احتمال فلش بک شود.
• فشار بیش از حد یا کم گاز: تنظیم نبودن فشار گاز می‌تواند باعث ناپایداری شعله و افزایش احتمال فلش بک شود.
• استفاده از تجهیزات معیوب: استفاده از تجهیزات قدیمی، فرسوده یا معیوب، احتمال بروز مشکلات و افزایش خطر فلش بک را افزایش می‌دهد.
• نوع گاز و ترکیب گاز: ترکیب گاز مورد استفاده در جوشکاری نیز می‌تواند بر احتمال وقوع فلش بک تاثیرگذار باشد. برخی از ترکیبات گاز نسبت به سایرین مستعدتر به فلش بک هستند.
• دمای محیط: دمای محیط بالا می‌تواند باعث افزایش فشار گاز در سیلندر شده و احتمال فلش بک را افزایش دهد.
• لرزش و ضربه: لرزش و ضربه به شیلنگ‌ها و اتصالات می‌تواند باعث ایجاد جرقه و افزایش احتمال فلش بک شود.
• عدم استفاده از فلش بک ارستور: یکی از مهم‌ترین دلایل وقوع فلش بک، عدم استفاده از فلش بک ارستور یا استفاده از فلش بک ارستور نامناسب است.

برای کاهش احتمال وقوع فلش بک، توصیه می‌شود موارد زیر را رعایت کنید:

• بازرسی منظم تجهیزات: قبل از شروع به کار، همیشه تجهیزات خود را به دقت بررسی کنید تا از سالم بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
• تنظیم صحیح فشار گاز: فشار گاز را طبق دستورالعمل سازنده تنظیم کنید.
• استفاده از تجهیزات با کیفیت: از تجهیزات با کیفیت و استاندارد استفاده کنید.
• آموزش کاربران: کاربران را در مورد نحوه استفاده صحیح از تجهیزات و خطرات ناشی از فلش بک آموزش دهید.
• نظافت محیط کار: محیط کار را تمیز و مرتب نگه دارید.
• استفاده از لباس کار مناسب: هنگام کار با تجهیزات جوشکاری، از لباس کار مناسب و مقاوم در برابر حرارت استفاده کنید.
• استفاده از فلش بک ارستور مناسب: برای هر نوع گازی که استفاده می‌کنید، از فلش بک ارستور مناسب آن استفاده کنید.

با رعایت این نکات، می‌توانید به طور قابل توجهی احتمال وقوع فلش بک را کاهش داده و از خود و اطرافیان خود محافظت کنید.

انواع فلش بک ارستور و نحوه عملکرد آنها

خوشبختانه، برای مقابله با خطر فلش بک، راهکارهایی وجود دارد.

یکی از مهم‌ترین این راهکارها، استفاده از فلش بک ارستور است.

فلش بک ارستور، یک وسیله ایمنی است که در مسیر جریان گاز قرار می‌گیرد و در صورت بروز فلش بک، به سرعت جریان گاز را قطع می‌کند و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند.

انواع فلش بک ارستور:

فلش بک ارستورها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

فلش بک ارستور خشک: این نوع فلش بک ارستور، با استفاده از یک دیسک سوراخ‌دار عمل می‌کند.

در صورت بروز فلش بک، شعله به دیسک رسیده و باعث افزایش دمای آن می‌شود.

با افزایش دما، دیسک منبسط شده و سوراخ‌های آن مسدود می‌شود و جریان گاز قطع می‌شود.

فلش بک ارستور مرطوب: این نوع فلش بک ارستور، از یک ماده شیمیایی قابل ذوب استفاده می‌کند.

در صورت بروز فلش بک، شعله به ماده شیمیایی رسیده و آن را ذوب می‌کند. ماده ذوب شده، سوراخ‌های فلش بک ارستور را مسدود کرده و جریان گاز را قطع می‌کند.

انتخاب مناسب‌ترین فلش بک ارستور برای کاربردهای مختلف

انتخاب فلش بک ارستور مناسب برای هر کاربرد، به عوامل مختلفی از جمله نوع گاز، فشار کاری، دبی گاز، دمای محیط و شرایط عملیاتی بستگی دارد. در ادامه به بررسی انواع مختلف فلش بک ارستور و کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم:

انواع فلش بک ارستور بر اساس مکانیزم عملکرد

• فلش بک ارستور خشک (Dry Flashback Arrestor):
  • این نوع فلش بک ارستور از یک دیسک سوراخ‌دار ساخته شده است که در صورت بروز فلش بک، با افزایش دما منبسط شده و سوراخ‌ها مسدود می‌شوند.
  • مزایا: طراحی ساده، قیمت مناسب، عملکرد قابل اطمینان.
  • معایب: حساسیت به ذرات جامد و آلودگی‌ها.
  • کاربردها: مناسب برای اکثر کاربردهای جوشکاری و برش با گاز.
• فلش بک ارستور مرطوب (Wet Flashback Arrestor):
  • این نوع فلش بک ارستور از یک ماده شیمیایی قابل ذوب استفاده می‌کند که در صورت بروز فلش بک، با افزایش دما ذوب شده و سوراخ‌ها را مسدود می‌کند.
  • مزایا: عملکرد سریع‌تر، مقاومت بیشتر در برابر آلودگی‌ها.
  • معایب: نیاز به تعویض دوره‌ای ماده شیمیایی، قیمت بالاتر.
  • کاربردها: مناسب برای کاربردهایی که نیاز به ایمنی بسیار بالا دارند، مانند صنایع نفت و گاز.
• فلش بک ارستور حرارتی (Thermal Flashback Arrestor):
  • این نوع فلش بک ارستور با استفاده از یک عنصر حرارتی عمل می‌کند. در صورت بروز فلش بک، عنصر حرارتی گرم شده و باعث بسته شدن سوراخ‌ها می‌شود.
  • مزایا: عملکرد دقیق و قابل تنظیم.
  • معایب: قیمت بالا، پیچیدگی طراحی.
  • کاربردها: مناسب برای کاربردهای خاص و حساس.

عوامل موثر در انتخاب فلش بک ارستور

• نوع گاز: برای هر نوع گاز، فلش بک ارستور مخصوصی طراحی شده است.
• فشار کاری: فشار کاری سیستم نیز در انتخاب فلش بک ارستور موثر است.
• دبی گاز: دبی گاز مصرفی نیز باید در نظر گرفته شود.
• دمای محیط: دمای محیط کار نیز می‌تواند بر عملکرد فلش بک ارستور تاثیر بگذارد.
• شرایط عملیاتی: شرایط عملیاتی مانند وجود ارتعاش، ضربه و آلودگی نیز باید در نظر گرفته شوند.

نکات مهم در انتخاب فلش بک ارستور

• استانداردهای ایمنی: فلش بک ارستور انتخابی باید مطابق با استانداردهای ایمنی مربوطه باشد.
• کیفیت ساخت: از محصولات با کیفیت و برندهای معتبر استفاده کنید.
• نصب صحیح: فلش بک ارستور باید به درستی نصب و تنظیم شود.
• بازرسی و تعویض دوره‌ای: فلش بک ارستورها نیاز به بازرسی و تعویض دوره‌ای دارند.

به طور کلی، انتخاب فلش بک ارستور مناسب، نیازمند مشاوره با متخصصین و مطالعه دقیق مشخصات فنی محصولات است.

نحوه عملکرد کلی فلش بک ارستور:

1. جریان عادی گاز: در شرایط عادی، گاز به راحتی از فلش بک ارستور عبور می‌کند.
2. بروز فلش بک: در صورت بروز فلش بک، شعله به داخل فلش بک ارستور نفوذ می‌کند.
3. فعال شدن مکانیزم ایمنی: با افزایش دما، مکانیزم ایمنی فلش بک ارستور فعال شده و سوراخ‌های عبور گاز مسدود می‌شود.
4. قطع جریان گاز: با مسدود شدن سوراخ‌ها، جریان گاز قطع شده و از گسترش آتش جلوگیری می‌شود.

چگونه از فلش بک جلوگیری کنیم؟

همانطور که گفتیم، استفاده از فلش بک ارستور یکی از موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از فلش بک است. اما علاوه بر این، رعایت برخی نکات ایمنی دیگر نیز می‌تواند به کاهش خطر فلش بک کمک کند:

بازرسی منظم تجهیزات: قبل از شروع به کار، همیشه تجهیزات خود را با دقت بررسی کنید تا از سالم بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.

به خصوص نازل مشعل، شیلنگ‌ها و رگلاتورها را به دقت کنترل کنید تا از وجود هرگونه نشتی یا انسداد اطمینان حاصل کنید.

تنظیم صحیح فشار گاز: فشار گاز را طبق دستورالعمل سازنده تنظیم کنید. فشار بیش از حد یا کم، می‌تواند خطر فلش بک را افزایش دهد.

استفاده از تجهیزات با کیفیت: از تجهیزات با کیفیت و استاندارد استفاده کنید.

تجهیزات بی‌کیفیت ممکن است به اندازه کافی مقاوم نبوده و در برابر حرارت و فشار ناشی از فلش بک مقاومت نکنند.

آموزش کاربران: کاربران را در مورد نحوه استفاده صحیح از تجهیزات و خطرات ناشی از فلش بک آموزش دهید.

آموزش کاربران یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از حوادث است.

نظافت محیط کار: محیط کار را تمیز و مرتب نگه دارید.

وجود مواد قابل اشتعال در اطراف محل کار می‌تواند خطر آتش‌سوزی را افزایش دهد.

استفاده از لباس کار مناسب: هنگام کار با تجهیزات جوشکاری، از لباس کار مناسب و مقاوم در برابر حرارت استفاده کنید.

چه عواملی باعث انسداد نازل مشعل می‌شوند؟

انسداد نازل مشعل یکی از دلایل اصلی بروز فلش بک است. عوامل مختلفی می‌توانند باعث انسداد نازل شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ذرات فلزی: در حین جوشکاری، ذرات فلزی حاصل از برش و جوشکاری می‌توانند وارد نازل شده و آن را مسدود کنند.
• اکسید فلز: در اثر حرارت بالای شعله، اکسید فلز روی سطح داخلی نازل تشکیل شده و باعث کاهش قطر آن و در نهایت انسداد می‌شود.
• کربن: در هنگام استفاده از گازهای حاوی کربن مانند استیلن، کربن می‌تواند در داخل نازل رسوب کرده و باعث انسداد شود.
• گرد و غبار و آلودگی: وجود گرد و غبار و آلودگی در محیط کار نیز می‌تواند باعث ورود ذرات خارجی به داخل نازل و انسداد آن شود.

چگونه می‌توانیم نشتی گاز را تشخیص دهیم؟

نشتی گاز یکی دیگر از عوامل مهم در بروز فلش بک است. برای تشخیص نشتی گاز می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• استفاده از محلول صابون: محلول صابون را روی اتصالات و شیلنگ‌ها اسپری کنید. در صورت وجود نشتی، حباب‌هایی در محل نشتی ایجاد می‌شود.
• استفاده از دستگاه تشخیص نشتی گاز: این دستگاه‌ها قادر به تشخیص گازهای مختلف با حساسیت بالا هستند.
• بوی گاز: برخی از گازها مانند استیلن دارای بوی مشخصی هستند. اگر بوی گاز را احساس کردید، احتمال وجود نشتی وجود دارد.
• تغییر رنگ شعله: در صورت وجود نشتی، رنگ شعله ممکن است تغییر کند.

چه نکاتی را برای تعویض فلش بک ارستور باید رعایت کنیم؟

تعویض فلش بک ارستور باید با دقت و توسط افراد متخصص انجام شود. نکات زیر را برای تعویض فلش بک ارستور رعایت کنید:

• قطع کامل جریان گاز: قبل از شروع به کار، حتما جریان گاز را قطع کنید.
• استفاده از ابزار مناسب: از آچارهای مناسب برای باز و بسته کردن اتصالات استفاده کنید.
• تمیز کردن محل نصب: قبل از نصب فلش بک ارستور جدید، محل نصب را به خوبی تمیز کنید.
• مطابقت با استانداردها: فلش بک ارستور جدید باید با نوع گاز و فشار کاری سیستم شما مطابقت داشته باشد.
• نصب صحیح: فلش بک ارستور را مطابق با دستورالعمل سازنده نصب کنید.
• بازرسی پس از نصب: پس از نصب، مجددا سیستم را بررسی کنید تا از عدم وجود نشتی اطمینان حاصل کنید.

توجه: تعویض فلش بک ارستور کاری تخصصی است و توصیه می‌شود این کار را به افراد متخصص بسپارید.

سوالات متداول درباره فلش بک و فلش بک ارستور

فلش بک ارستور چه تفاوتی با رگلاتور دارد؟

رگلاتور وظیفه تنظیم فشار گاز خروجی از سیلندر را دارد، در حالی که فلش بک ارستور وظیفه جلوگیری از برگشت شعله به داخل سیستم را بر عهده دارد. هر دو قطعه برای ایمنی در جوشکاری ضروری هستند.

آیا فلش بک ارستور برای همه نوع گازی قابل استفاده است؟

خیر، فلش بک ارستورها برای گازهای مختلف، طراحی و ساخته می‌شوند. بنابراین، هنگام خرید فلش بک ارستور باید به نوع گازی که از آن استفاده می‌کنید توجه کنید.

عمر مفید یک فلش بک ارستور چقدر است؟

عمر مفید یک فلش بک ارستور به عوامل مختلفی مانند نوع فلش بک ارستور، فرکانس استفاده و شرایط محیطی بستگی دارد. اما به طور کلی، توصیه می‌شود که فلش بک ارستورها هر سال یکبار بازرسی و در صورت نیاز تعویض شوند.

چگونه می‌توانیم بفهمیم که فلش بک ارستور خراب شده است؟

اگر فلش بک ارستور خراب شود، ممکن است نشانه‌هایی مانند کاهش فشار گاز خروجی، افزایش دمای فلش بک ارستور یا بروز مشکل در هنگام روشن کردن مشعل مشاهده شود.

آیا می‌توان از فلش بک ارستور دست دوم استفاده کرد؟

استفاده از فلش بک ارستور دست دوم توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است عملکرد صحیحی نداشته باشد و خطر ایجاد کند.